Course: Модул 1 - Рана интервенција

  • General

    • Модул 1 -  Рана интервенција





    • Ве молиме да ги читате лекциите по дадениот редослед, освен ако сте сигурни дека добро ја познавате темата

      Модул 1 Рана интервенција содржи:
      • Што е рана интервенција?
      • За кого е наменета раната интервенција и колку време трае?
      • Кој ја обезбедува услугата за рана интервенција?
      • Што вклучува услугата за рана интервенција?
      • Кога родителите треба да размислат да се обратат кај стручно лице?
      • За да биде успешен целиот процес, колку е важна улогата на семејството? Кои се „задачите“ на родителите во процесот?
      • Дали има адреса каде родителите можат да ги добијат сите потребни информации?
    • forum icon
      Forum
      Announcements Forum
    • Вовед
    •••
    Лекција
    1
    2
    3
    4
    5
    6
    7
    8

  • Опис на модулот

    • Првите години од детскиот живот се од исклучителна важност за понатамошниот развој. Она што се случува во тој период го следи детето низ целиот подоцнежен живот. Овој модул е создаден за информирање и стекнување на основни знаења за современиот концепт на раната интервенција, дефинирање на тоа кому му е потребна раната интервенција и опис на стручните лица што се вклучени во детекција на отстапките во развојот и интервенција за ублажување или отстранување на пројавените отстапки во детскиот развој.
      Модулот е наменет за родителите, семејствата и сите блиски луѓе кои се важни за развојот на детето во неговите први години од животот (воспитувачки, негувателки итн.).
      Со поминување низ оваа онлајн обука целта е учесникот да се стекне со знаења за значењето на раната интервенција и раното откривање  на развојните отстапки, коишто се  клучни фактори што влијаат врз подоцнежниот развој на детето.
      Преку понудените поглавја учесниците во оваа обука ќе се информираат и ќе научат колку е важно навременото откривање на развојниот проблем. Со стекнатите знаења се очекува од родителите и останатите блиски околу детето да се охрабрат да делуваат веднаш кога имаат сомнеж за некакво отстапување, за да има простор соодветно и навремено да се интервенира.
      Во сите поглавја се потенцира важноста и значењето на семејството во раниот период од животот на детето.  Покрај тоа, обуката ќе понуди и информации за постоечки институции и сервисни служби кои даваат поддршка на децата од 0 до 6 години во нашата држава.
      Модулот започнува со кратка вежба која е вовед на обуката. Понудени се 7 теми. Секоја тема вклучува краток квиз од две до три прашања со цел дополнување на знаењето за содржината. На крајот од обуката учесниците ќе одговорат на кратки прашања поврзани со целата тема сумирани во еден завршен квиз.

  • Вовед

    • Пред да започнеме со содржините од модулот, ајде да направиме една вежба!

      Насока за вежбата:

      1. Стрелката-покажувачот на екранот ставете ја на сликата (без да кликате)

      2. Погледнете ја сликата.

      3. Пред да кликнете:

      Замислете си дека се шетате со вашиот партнер. Се држите за рака и нежно си разговарате. Времето е многу пријатно. Мириса на чај.
      Се слуша тивко жуборење на потокот. Ги соблекувате сандалите за да уживате во секој чекор. Сакате да го спрострете ќебенцето за пикник, ама одлучувате тоа да го направите откако ќе го поминете мостот и стигнете на големата ливада.
      Сега затворете ги очите. За да стигнете до големата ливада со затворени очи само кликнете на сликата.

    • Сигурно не очекувавте да го видите снегот. Како се чувствувате? Од пријатна температура, наеднаш станува многу студено. Снегот натрупува неочекувано, многу. Дали сте подготвени да продолжите со прошетката? Ќе седнете ли на ќебенцето ако надвор е веќе минус 20 степени?

      Сигурно претходната слика ви ги промени плановите и очекувањето. Во реалноста, родителите кои очекуваат дете, имаат одредена замисла во нивните глави, визија за тоа како нивното дете треба да изгледа, да се однесува и да се развива. Сепак, понекогаш животот не е едноставен и предвидлив. Всушност, доста често може да се случат неочекувани промени кои нѐ принудуваат да почнеме да го живееме животот на сосема нов начин. Некогаш промените траат кратко, а некогаш траат цел живот.

      Што ни се случува, зошто ни се случува, згрешивме, задоцнивме ли, пропуштивме ли нешто...?

      Меѓу нас има родители кои веднаш по раѓањето на детето или година, две, три подоцна треба да се соочат со фактот дека некои работи во нивниот живот, односно животот на нивното дете, нема да одат според претходно зацртаниот план и дека нивното дете се разликува од нивните врсници.

      Дознавањето дека детето има отстапувања од стандардите за детски развој е неочекувана вест, збунувачка, честопати и страшна и носи многу промени. Оваа ситуација наметливо се меша во личното и семејното функционирање.

      Кога ќе се случи тој момент, родителите, сосема разбирливо, можат да се „замрзнат“. Се појавува страв, вина, се трупаат прашања на кои не го знаат одговорот, а околината има куп совети кои воопшто не помагаат.

      Што згрешивме, задоцнивме, пропуштивме ли нешто, што ни се случува...? Стотици вакви и слични прашања и мисли ги држат родителите будни од утро до вечер и повторно до утро - а сѐ што треба да знаат родителите во тој момент е дека - тие не се виновни за ништо. Некои работи едноставно се случуваат и најдоброто нешто што можеме да го направиме во тој момент и за нас како родители и за детето е да ја прифатиме и засакаме новата реалност што можеби ќе трае краткорочно, а можеби и во остатокот од животот. Содржините подолу ќе дадат повеќе информации и насоки кои ќе бидат корисни за развојот на детето и поддршка на семејството.

    •  

      image_of_internet_links Корисни линкови

      1. Стандарди за рано учење и развој кај деца од 0 до 6 години
        https://www.unicef.org/northmacedonia/media/1786/file/MK_E_ECD_EarlyLearningDevelopmentStandards_MK.pdf

      2. Апликација Бебо- креирана од УНИЦЕФ за поддршка на родителите. Обезбедува информации засновани на докази, но и корисни интерактивни алатки кои помагаат да се негува и стимулира правилниот развој кај детето.
        https://www.unicef.org/northmacedonia/mk/novata-bebbo-aplikacija 

  • 1. Што е рана интервенција?

    • Раната интервенција е термин кој се однесува на услугата и поддршката која се дава на децата од рана и предучилишна возраст кои имаат ризик од појава на отстапки во развојот, доцнења или тешкотии, како и на нивните семејства, со цел да се подобри развојот, квалитетот на животот и учеството во заедницата. Нејзината улога е да ја подобри состојбата кај детето и да превенира појава на дополнителни тешкотии во развојот. Колку порано се почне, толку се поголеми шансите детето да напредува и да ги достигне развојните норми. Преку раната интервенција се делува врз сите развојни области набројани во продолжение:

      • Сензомоторен развој (развој на сетилата и системот за движење)

      • Когнитивен развој (учење, паметење нови работи, концентрација)

      • Развој на говор и комуникација

      • Социо-емоционален развој

      Поддршката вклучува индивидуализирани развојни, едукативни и терапевтски услуги за деца и поддршка за нивните семејства.

      Корисни линкови

      1. Што претставува раната интервенција?

      2. Рана интервенција за деца со попреченост, аутизам или други дополнителни потреби


    • 1.1 Прашања во вид на краток квиз


    • „За да се создаде стимулирачка средина за учење многу е поважна интеракцијата помеѓу детето и семејството (родителите/старателите, бабите, дедовците, браќата, сестрите), отколку да се користат скапи играчки и материјали.“


  • 2. За кого е наменета раната интервенција и колку време трае?

    • Раната интервенција е наменета за децата од раѓање до поаѓање во училиште (од 0 до 6 години) и нивната природна средина (семејството), односно оние кои се грижат за нив, пред сѐ родителите.

      Сите луѓе се раѓаат со некаков потенцијал за развој, но за тој да се развие потребни се можности за учење кои ги создава детската околина, а во најрана возраст тоа е семејството.

      Рана интервенција е наменета за:

      • Деца со некои состојби или болести кои медицината ги открива многу рано (на пример генетски синдроми, сетилни или телесни оштетувања итн.) за кои е познато дека влијаат на развојот,

      • Деца кај кои постои ризик да се појават отстапувања (ризици кај мајката за време на бременоста, ризици при породување или веднаш по породувањето)

      • Деца кај кои се забележуваат отстапувања во однесувањето и не се развиваат како нивните врсници, иако живеат во стимулативна средина.

      • Деца кои се родени без ризик за време на бременоста или породувањето, но живеат во крајно нестимулирачка или можеби дури и насилна средина и без поддршка нема да го развијат својот потенцијал.

      Иако раната интервенција е насочена кон децата кои не можат да го остварат својот потенцијал без неа, таа секогаш вклучува и луѓе блиски до детето. Децата од рана возраст учат преку интеракции со блиски луѓе во сите ситуации од секојдневниот живот.

      Затоа современата рана интервенција има два фокуса: детето и семејството. Кога детето започнува да посетува градинка, тогаш фокусот се проширува и во раната интервенција се вклучуваат и воспитувачките од градинката на кои им е потребна дополнителна поддршка.

      Времетраењето на раната интервенција зависи од видот на развојните тешкотии на детето. Некои тешкотии се привремени и минливи, а некои се трајни. Треба да се започне веднаш, а најдолгото траење е до возраст на премин на детето во задолжителното образование, а тоа кај нас е шестата година од животот на детето.

      Раната интервенција е социјална инвестиција во раното учење на децата со ризик за отстапување во развојот, доцнење во развојот или развојни тешкотии. За некои деца и понатаму ќе биде потребна дополнителна поддршка, но за тоа потоа ќе се грижи училишниот систем кој е задолжителен за сите деца. Треба да се има предвид дека поддршката ги менува образовните и животните можности, нивото на социјална вклученост на децата со пречки во развојот, како и квалитетот на животот на детето и целото семејство.


    • 2.1 Прашања во вид на краток квиз


      Навременото реагирање дава подобри резултати. Задоцнетото реагирање може да придонесе за појава на покомплексни знаци и состојби. Следниот пример од праксата укажува дека некогаш знаците се појавуваат малку подоцна затоа што не биле навремено детектирани и третирани.

      Исказ од родител:

      Моето дете (8 години) не може да го совлада читањето. Неговиот брат близнак веќе чита. Двајцата се родени во 7миот месец од бременоста. Не сме имале мака досега и не биле третирани од страна на стручно лице.



  • 3. Кој ја обезбедува услугата рана интервенција?

    • Раната интервенција треба да започне уште во породилиштето. Постојат отстапувања, нарушувања, состојби кои се видливи или можат да се забележат и во првите денови од раѓањето. Педијатрите од породилиштата се првите професионалци, првата алка од синџирот на раната интервенција. Веднаш по нив доаѓаат патронажните сестри кои го посетуваат новороденчето во првата недела од раѓањето. И во породилиштето и при средбата со патронажната сестра родителот е многу важен бидејќи тој во првите денови од раѓањето на своето дете деноноќно го анализира, гледа, допира, слуша и гушка. Родителите се првите набљудувачи на своето дете и можат будно да го следат неговиот развој.

      Развојните советувалишта се создадени за рана интервенција на деца родени со некаков ризик. Во овие советувалишта тим од професионалци (педијатар, психолог, специјален едукатор и рехабилитатор, медицинска сестра) го следат развојот на децата од 0 до 6 години. Пример: ако детето се роди со некаков ризик за отстапка од развојот (крварење, немање доволно кислород, предвремено родено дете, близначка бременост и сл.), педијатарот при испис од породилиште дава препорака за следење на развојот на детето во развојно советувалиште. Родителот, преку својот матичен педијатар се поврзува со развојното советувалиште и го посетува сè додека има потреба (во зависност од тешкотијата следењето може да биде од неколку месеци до 6 години).

      Во текот на развојот, доколку родителот забележува некаков проблем во било која од горенаведените области кај своето дете, најдобро е веднаш да се упати кај својот педијатар. Педијатарот прави првична проценка на детето и доколку има потреба, ги упатува родителите кај стручно лице (специјален едукатор, физиотерапевт, логопед, невролог, очен лекар итн.) за понатамошен преглед, функционална проценка, следење и поддршка. Резултатите од оваа проценка се појдовна точка при формирањето на целите за поддршка на детето при раната интервенција. Тимот за рана интервенција задолжително го вклучува семејството, како и некои од следните стручни лица: педијатар, специјален едукатор, логопед, физиотерапевт, сензорен терапевт, невролог и/или некое друго стручно лице во согласност со потребите на детето. Детето и неговото семејство се центарот на овој мултидисциплинарен тим, кој своите услуги и пристап ги усогласува според нивните потреби, верувања, стил на воспитување на своето дете итн.


    • Прашања во вид на краток квиз


    • Тимот за рана интервенција задолжително го вклучува семејството, како и некои од следните стручни лица: педијатар, специјален едукатор, логопед, физиотерапевт, сензорен терапевт, невролог и/или некое друго стручно лице во согласност со потребите на детето.

  • 4. Што вклучува услугата за рана интервенција?

    • Главната задача во раната интервенција е да се создадат најдобри можни услови за рано учење. Со обезбедување на средина која го разбира и сака, но и ги стимулира неговите способности и можности, детето расте се менува и стекнува посложени вештини.

      Првиот чекор во раната интервенција е раното откривање. Со раното откривање дека развојот не е типичен (детето се разликува од врсниците), започнува процесот на утврдување на состојбата или дијагнозата (трагање по причината), но во исто време започнува и процесот на поддршка.

      Колку порано се открие дека детето има отстапувања или некои тешкотии во развојот, толку е поголема веројатноста да има корист од поддршката која е дизајнирана да ги искористи развојните потенцијали на детето.

      Постојат повеќе поединечни методи за работа во раната интервенција, но најчесто кај децата се применува комбинација од неколку методи со што тие би имале сеопфатен пристап соодветен на потребите на детето. Дел од методите на работа кои можат да се применуваат во раната интервенција во нашата држава се:


    • Сензорна (сетилна) интеграција – е метод кој влијае врз подобрување на процесирањето, обработка и организирањето на сетилните информации кои доаѓаат од околината. Всушност, сензорната интеграција е подобрување на начинот на кој ние ги доживуваме, ги интерпретираме и реагираме (или ги игнорираме) информациите кои доаѓаат од околината преку нашите сетила. Сензорната интеграција е важна за сите активности во нашето секојдневие како што се: облекување, јадење, движење, социјализација, учење и работење.

      Периодот од раѓање до 7-та година е клучен за развој на сензорна интеграција, бидејќи во овој период се воспоставуваат најмногу врски меѓу нервните клетки во мозокот.

      Повеќе за сензорна интеграција тука Прилог 1.

    • Примери од праксата

      Пример бр. 1

      Исказ на родител: Моето дете е мирно по природа, па затоа не сака да се лула и лизга кога одиме на игралиште. Тој повеќе сака да ги гледа другите деца кога го прават тоа и сметам дека тоа му е доволно, не мора да се лула ако не сака.

      Стручен совет: Точно е дека некои деца се помирни и не им е најголем предизвик да се лулаат и лизгаат на игралиште. Но, доколку детето ниту еднаш не се доближило љубопитно до лулашката или не се обидело да се лула тогаш веќе треба да се запрашаме зошто е тоа така. Оваа појава се објаснува како голема осетливост во вестибуларниот систем. Што значи тоа? Тоа значи дека мозокот на детето многу силно ги доживува дразбите кои ги прима гледајќи ги движењата на лулашката и тоа му предизвикува страв, па затоа не се ни доближува до неа. Доколку седне на лулашката и почне да се лула, во тој момент детето не би можело да ја одржи својата рамнотежа, не би имало контрола врз своето тело и сите предмети наоколу ќе му изгледаат како да се движат. Тоа не е комфорна ситуација за детето и неговиот одговор е да избега од таа ситуација. Ова претставува ограничување во секојдневното функционирање на детето и неговото истражување. Децата најмногу учат преку искуствата кои ги стекнуваат во својата секојдневна средина играјќи најразлични игри. Затоа преку сензорната интеграција, детето во контролирани услови може да научи како да ја надмине оваа сензорна тешкотија.

      Пример 2:

      Исказ на родител: Моето дете (4г) не јаде од храната која ја јадеме ние (родителите). Тој си има омилени смоки и многу сака да јаде корка од лепче. Има време, ќе почне да јаде и од нашата храна. Битно да не е гладно.

      Стручен совет: во овој случај станува збор за пребирливост во храна која се должи на нетолеранција на текстурата на храната. Што значи тоа? Оваа појава е честа кај децата и се карактеризира со преферирање на еднолична храна која има цврста структура. Лебот, смоките, чипсот и сличните видови храна имаат постојана текстура, вкус и мирис. Тие се тврди, рацете не можат многу да се извалкаат, а вкусот и мирисот не се интензивни. Зеленчукот, овошјето, манџите и останатите приготвени јадења за нив не се привлечни, а често може да се јави и претерана реакција како гадење и повраќање. Ова се должи на тоа што овие видови на храна имаат поинтензивен мирис и вкус, текстурата е непостојана и може да се менува (од надвор овошката е тврда, а внатре е влажна и мазна). Со помош на сензорната интеграција детето ги истражува разните текстури во услови на игра, каде е најслободно. Тие искуства што ќе ги стекне во играта понатаму ќе му помогнат во полесно процесирање на останатите текстури во неговото опкружување, во случајот храната.


    • Важно е да се знае

      Доколку нарушувањето на сензорната интеграција не се препознае навреме, децата на подоцнежна возраст може да имаат проблеми со:

      • со учење

      • однесување

      • перцепција

      • координација

      • развој на говорот и јазикот

      • внимание и самоконтрола

      • проблеми во староста и зрелоста

      Подоцна децата се несигурни, имаат ниска самодоверба, несмасни, фрустрирани, импулсивни. Тие слабо се концентрираат на училиште и може да се појават нарушувања во училишните вештини. Како возрасни, тие не се подготвени за промени во животот, не воспоставуваат добри контакти со други луѓе, можат да претрпат насилство затоа што не се во состојба да застанат. Можат да бидат постојано во конфликт, секогаш нешто ги мачи, не можат да се прилагодат, не можат долго да седат на столче или да чекаат зелено светло на семафор.


    • Терапија преку игра (Play therapy) – Овој метод на работа ги користи играчките за деца како средство во терапијата преку кое детето може слободно да ги изразува своите мисли, чувства и идеи, а не мора да користи зборови. Играњето со коцки, пластелин, глина, човечиња и фигури, музика, песок, боење и цртање го стимулираат развојот на креативност, имагинација, логичко размислување, груба и фина моторика, развој на говор како и развој и разбирање на своите емоции.

      Асистивна технологија – Разни видови на технолошки уреди кои, доколку се користат правилно и умерено, може да имаат позитивно влијание врз развојот на децата. Големиот број на едукативни апликации можат да го стимулираат когнитивниот развој, моториката како и говорот и комуникацијата. На децата со тешкотии во говорот, асистивната технологија им дава глас преку апликации за алтернативна и аугментативна комуникација (ААК). Таква апликација е Сиборд (C-board) која е достапна на Play Store и е на македонски и албански јазик. За асистивната технологија и апликацијата следуваат содржини во следата лекција.

      Физикална терапија – се применува за ослободување на телото од болка и грчеви или за зајакнување на мускулите на телото преку пасивни и активни вежби. Овој тип на терапија им помага на децата кои имаат моторни тешкотии да ги совладаат развојните норми во доменот на грубата моторика (самостојно седење, лазење, одење итн.). Дополнително, помага и при развивањето на функционалните вештини за секојдневно функционирање и покрај моторната тешкотија (користење на помагало за движење, за јадење, облекување и сл.). 


  • 5. Кога родителите треба да се обратат кај стручно лице?

    • Родителите се многу добри набљудувачи на своите деца и кога се сомневаат дека нешто не е во ред, добро е да се обратат кај стручно лице. Потребна е храброст бидејќи никој не сака стручните лица да ги потврдат нивните сомнежи. Меѓутоа, ако тие се потврдат тогаш исходот е секогаш подобар ако се започне порано.

      Колку и да е тешко да се донесе одлука да се побара стручен совет, ќе следат подобри времиња. Поврзувањето со стручно лице ќе обезбеди поддршка при прилагодување на несакана ситуација, но и создавање подобри услови за развој на детето или пак олеснување бидејќи сомнежите не се потврдени.

      За детето раната возраст е од исклучително значење и таа треба да биде исполнета со најдобри услови за рано учење. Сите родители го знаат ова интуитивно. Тие го препознаваат моменталниот интерес на детето, што му треба и што го прави среќно.

      Интеракциите родител-дете се случуваат непречено бидејќи родителот спонтано се води од сигналите на детето. Овој природен процес се нарушува кога детето не реагира на очекуваниот начин, кога е пасивно или немирно и не го покажува очекуваниот развоен напредок. Родителската интуиција и љубов понекогаш едноставно не се доволни. Потребна е стручна поддршка која ја нарекуваме рана интервенција. Колку порано се почне со интервенција и третман, толку подобри ќе бидат крајните резултати.


    • 5.1 Прашања во вид на краток квиз




      Доколку детето на возраст од 3 години не сака да си игра со барем една играчка или предмет, потребно е да се побара совет и поддршка од педијатарот, и доколку има потреба и од други стручни лица.


    • „Времето чини ризик од стекнување поголеми развојни отстапки! Ако се сомневате на развоен проблем, отстапувања, доцнење во развојот, не чекајте ниту минута повеќе!“


  • 6. За да биде успешен целиот процес, колку е важна улогата на семејството? Кои се „задачите“ на родителите во процесот?

    • Раниот развој во голема мера зависи од средината во кој расте детето, а во првите години од животот најважно е семејството на детето.

      Затоа, модерната рана интервенција е фокусирана на семејството и е дефинирана како начин на размислување и дејствување што им овозможува на стручните лица и семејството да работат во партнерство, да се надоврзат на силните страни на семејството и да му помогнат на семејството оптимално да го охрабри своето дете и да ја развие нивната поддршка. Стручните лица делуваат во областа за која се образувале, а родителот е експерт за своето дете затоа што најдобро го познава.

      Пристапот кон детето во раната интервенција е високо индивидуализиран и прилагоден на променливите можности на детето за примање и обработка на дразби од околината.

      Не е лесно да се опишат задачите на родителите во процесот на рана интервенција, бидејќи тие зависат и од стручното лице кое секогаш ја поттикнува и ја зајакнува довербата на родителите и дава модел што и како да се прави.

      Силата на семејството лежи во тоа што има најсилно и најзначајно влијание врз учењето и растењето на детето. Во сите општества и култури, семејството е примарна и основна општествена единица. Во исто време, секое семејство е уникатно со својот уникатен стил на функционирање и реализација на семејните интеракции. Во својата работа, специјалистот се обидува да воспостави добар контакт со семејството и да изгради силни и почитувани односи со членовите на семејството без оглед на социо-економските, верските, културните, јазичните или други разлики.

      Она што е заедничко за СИТЕ семејства и што го нагласува овој принцип е дека СИТЕ семејства, со потребната поддршка и ресурси, можат да го промовираат учењето и развојот на своите деца.

      Сите семејства имаат надежи, желби и соништа за своите деца и се трудат да ги остварат. Децата живеат во различни семејства, а нивниот развој е под влијание на луѓето околу нив и средината во која растат. Најголемо влијание врз учењето и развојот имаат возрасните кои се постојано присутни во животот на детето, а не давателите на услуги за рана интервенција. Поддршката што треба да ја добијат семејствата од експерти (даватели на услуги) за да ги искористат своите капацитети се однесува на активно вклучување на родителите во заедничка работа со експерти, заедничка работа на дизајнирање начини за стимулирање на развојот на детето и во кои рутини, обезбедување информации за сите видови на достапна формална и неформална поддршка. Тоа би значело дека специјалистот, заедно со родителите и оние кои се грижат за детето, ги идентификуваат потребите и приоритетите што ги имаат. Заедно со нив препознаваат со какви ресурси располага семејството и кои може да ги користи. Имајќи предвид дека родителите најпрво се трудат да обезбедат егзистенцијални услови за семеен живот и само тогаш можат да ги насочат своите напори на потребите на детето и личните потреби, давајќи информации кои ќе му помогнат да ги реши „животните“ проблеми го намалува стресот кај родителите.


    • 6.1 Прашања во вид на краток квиз




    • „Сите семејства, со потребната поддршка и ресурси, можат да го подобрат учењето и развојот на своите деца“.


  • 7. Дали има адреса каде родителите можат да ги добијат сите потребни информации?

    • Во овој момент, централизиран систем каде што се собрани сите информации и има патоказ по кој вие како родител на дете со потенцијален ризик од развојна отстапка треба да се движите не постои. Ваков патоказ во суштина е тешко да се креира бидејќи постојат индивидуални разлики помеѓу отстапките во развојот од едно до друго дете. Најважно е родителот да е во директна и честа комуникација со матичниот педијатар на своето дете и навремено да алармира доколку забележи нешто. Понатаму, матичниот педијатар најчесто е лицето што ќе го креира патоказот по кој вие како родител треба да се движите. Во државата постојат центри, сервисни служби кои работат во полето на попреченост и поддршка во раниот период од детството. Често тоа се многу квалитетни центри и институции со квалитетни професионалци, но до моментов тие меѓусебно не се системски поврзани. Друг голем проблем е што овие места за поддршка, територијално се нерамномерно распоредени во државата.

      Така, на некои места најголемиот проблем е што родителите долго талкаат низ бројните центри и сервиси барајќи која комбинација најдобро ќе ги задоволи нивните потреби и пробуваат многу работи, додека на други места (рурални средини) проблем е немањето секундарни и терцијарни здравствени услуги.

      Знаејќи ја реалната состојба, прашањето е од каде и каде да тргнам?

      1. Педијатар или матичен лекар

      Доколку мислите дека развојот на вашето дете е побавен од оној на другите деца или едноставно не е како другите деца – поразговарајте со вашиот педијатар. Поради дефицит на педијатри во државата, многу родители имаат само матичен општ лекар. Разговорот и дилемите можете да ги адресирате и кај него.

      Иако задоцнувањето може да биде очигледно, понекогаш е потребна подолга опсервација, па дури и консултација со супспецијалист педијатар со цел да се утврди точната слика за детето. Неретко потребна е и помош од дополнителни инструменти – скрининг тестови за откривање на дијагнозата. Матичниот педијатар или општиот лекар врз основа на преглед, анализа на одредени параметри и опсервација ќе ве упатат на соодветен супспецијалист. Во зависност од тешкотијата може да ве упатат на:

      1. Супспецијалисти:

      • Офталмолог – доколку детето има видливи проблеми со видот. На ваков преглед задолжително се упатуваат и децата родени со ризик фактор.

      • Аудиолог – доколку се забележи дека детето не реагира на звуци, не се врти на довикување или пак има тешкотии во говорот. На ваков преглед задолжително се упатуваат и децата родени со ризик фактор.

      • Физијатар – доколку е потребно мислење за моторното отстапување или треба да се започне физикална терапија.

      • Психолог – проценка на интелектуален и социјален развој.

      • Детски психијатар- проучување, превенција, дијагностицирање и третман на нарушувања во областа на менталното здравје.

      • Специјален едукатор и рехабилитатор (дефектолог) – применува сензомоторни интервенции кај деца родени со ризик и изведува индивидуален дефектолошки третман кај деца со задоцнет развој.

      • Физиотерапевт – примена на физикални вежби кај деца со отстапување во моторика и кај деца со утврдени моторни нарушувања на пр. различни форми на церебрална парализа и други состојби со нарушена моторика.

      • Логопед – доколку се забележи доцнење во говорот или развој на неправилен говор.



      1. Доколку станува збор за покомплексен проблем кој треба да се разгледа од повеќе аспекти тој може да ве упати и на тимски преглед кој ќе го направат повеќе стручни лица од својот домен на работа. Ваква услуга може да се добие во:

      • Центар за следење на раст и развој на деца родени со ризик - Поликлиника Бит Пазар -Здравствен Дом – Скопје -

      • Младост-Завод за ментално здравје на деца и младинци – Скопје

      • ЈЗУ Завод за рехабилитација на слух, говор и глас- Скопје

      • Ортопедска клиника Мајчин дом

      • Центар за функционална проценка и поддршка на деца и млади во Скопје- Меѓународната класификација на функционалности, попреченост и здравје (МКФ).

      • Завод за физикална медицина и рехабилитација- физикална терапија, лекување и мислење за потреба од соодветни помагала.


    • Во брошурата „Брошура за расположливите ресурси за поддршка на раната интервенција и поддршка на системот на алтернативна и аугментативна комуникација во РСМ“ ќе добиете повеќе информации за постоечките центри за процена и третман чии услуги се бесплатни и за кои имавме податоци, но не ја исклучуваме можноста за постоење на други приватни и јавни центри што вршат процена и дијагностика. Исто така, во „Отстапување во детскиот развој – Прирачник со насоки за родители“ ќе добиете информации кои профили на стручни лица се вклучени во раната интервенција и каде можете да ги најдете. Доколку имате сознание за некој центар за рана интервенција што не е наведен овде, контактирајте нѐ на contact@openthewindows.org за да може оваа обука да се надополни и со тие информации.


    •  

      image_of_internet_links Корисни линкови

      1. „Брошура за расположливите ресурси за поддршка на раната интервенција и поддршка на системот на алтернативна и аугментативна комуникација во РСМ“

      https://openthewindows.org/brosura-za-raspolozlivite-resursi-za-poddrska-na-ranata-intervencija-i-poddrska-na-sistemot-na-alternativna-i-augumentativna-komunikacija-vo-rsm/

      1. Отстапување во детскиот развој – Прирачник со насоки за родители“

      https://openthewindows.org/wp-content/uploads/2020/08/Priracnik-detski-razvoj-so-korica.pdf


    • Завршен квиз: