Moduli 2 - Zhvillimi dhe devijimet e të folurit
Ju lutemi lexoni mësimet sipas rradhitjes së dhënë.
Tre vitet e para të jetës, kur truri zhvillohet intensivisht, janë vendimtare për zhvillimin e aftësive gjuhësore dhe të të folurit. Këto aftësi te fëmijët zhvillohen më së miri në një botë që është e pasur me tinguj, imazhe, lojëra dhe ekspozim të vazhdueshëm ndaj të folurit, gjuhës së të tjerëve dhe ndërveprimit me të tjerët.
Prindërit nuk janë gjithmonë mjaftueshëm të vetëdijshëm dhe të sigurt në njohjen dhe inkurajimin e të folurit tek fëmija i tyre. Ndonjëherë ata kanë një dilemë nëse fëmija flet mjaftueshëm për moshën e tij, nëse fjalimi është në drejtim të komunikimit dhe ndërveprimit, si të inkurajohet fjalimi, domethënë nëse ka nevojë për korrigjimin e të folurit ekzistues.
Ideja për krijimin e këtij moduli lindi nga përvoja jonë e mëparshme, por edhe nga identifikimi gjithnjë e më i shpeshtë i fëmijëve me sfida të zhvillimit të të folurit nga kopshtet, shkollat dhe vetë prindërit. Qëllimi është ofrimi i informacionit, përmbajtjes dhe aktiviteteve përmes të cilave prindërit dhe aktorët e tjerë të rëndësishëm për zhvillimin e fëmijës do të mund t'i njohin ato, por edhe të veprojnë me sukses në tejkalimin e sfidave në zhvillimin e të folurit. Gjithashtu, përmes aktiviteteve të propozuara do të fitohen njohuri dhe aftësi për krijimin e lojërave stimuluese me fëmijën.
Përmbajtja që do të shihni në modulin 2 do t'ju ndihmojë të përcaktoni nëse dhe kur të kërkoni këshilla profesionale, por edhe kur është koha e duhur për të filluar trajtimin e terapisë së të folurit me fëmijën.
Të paktën një herë çdo prind ka parashtruar pyetjet e mëposhtme gjatë zhvillimit të fëmijës së tyre: "A flet fëmija im saktë?" “, “A flet si miqtë e tij”? "Çfarë duhet të bëj nëse ka një vonesë në zhvillimin e të folurit?" "A do të jetë e vazhdueshme puna me një terapist e të të folurit gjatë gjithë jetës?"
Është e natyrshme të shqetësohesh dhe të fillosh të kërkosh përgjigjen e këtyre pyetjeve në rrjete sociale, por aty mund të hasësh informacione të gabuara. Më poshtë, hidhini një sy disa kartave në të cilat do të lexoni përgjigjet e vërteta të miteve dhe keqkuptimeve për vështirësitë në të folur dhe gjuhën. Zgjidhja e dilemave që lidhen me mitet për zhvillimin e gjuhës do t'i ndihmojë prindërit të kërkojnë këshillën dhe trajtimin e duhur në kohën e duhur për fëmijët e tyre.
zhvillimi i fjalës dhe gjuhës është një proces kompleks që fillon që në ditën e parë të jetës, nëpërmjet të qarit të të porsalindurit. Në fillim të jetës së tij, foshnja i shpreh nevojat e tij përmes të qarit. Siç e përmendëm, tre vitet e para të jetës së një fëmije janë më të rëndësishmet sepse është koha e zhvillimit më intensiv e të të folurit dhe gjuhës.
Logopedi është një profesionist i cili punon në njohjen, vlerësimin dhe trajtimin e vështirësive në zhvillimin e të folurit, gjuhës dhe komunikimit tek fëmijët dhe të rriturit. Zhvillimi i të folurit fillon me stimulimin në familje. Prindërit janë faktori i parë dhe shumë domethënës që nxisin zhvillimin e të folurit, por edhe zhvillimin e përgjithshëm të fëmijës në përgjithësi. Kur bëhet fjalë për zhvillimin e të folurit, prindërit përballen me dilema dhe sfida që hapin pyetjen: Kur është koha e duhur për të vizituar një logopedist?
Ardhja e logopedit nuk është asnjëherë shumë herët, pas vitit të parë prindi mund të informohet për zhvillimin e të folurit dhe gjuhës së fëmijës së tij. Nëse fëmija nuk flet deri në vitin e dytë, atëherë është koha e duhur për këshilla dhe ndihmë profesionale. Shenjat e para që mund të tregojnë devijime janë kur fëmija nuk i përgjigjet emrit të tij (që normalisht do të ndodhte rreth muajit të 9-të dhe është një fazë që pason gukatjen), nëse fëmija nuk tregon me sy kur e pyet se ku është mami. Në moshën 12 muajshe, fëmija pritet të përdorë një gjest në formën e një përshëndetjeje sociale - duke përshëndetur me dorë, duke treguar se ku është nëna, etj. Në 18 muaj, këto aktivitete duhet të shoqërohen me fjalim. Nëse prindi vëren devijime, sigurisht që duhet të vizitojë një logoped me fëmijën e tij.
Familjet shpesh pyesin se për sa kohë fëmija i tyre do të vizitojë një terapist të të folurit. Edhe pse nuk ka një përgjigje të vetme për këtë pyetje, përvojat tregojnë se vazhdimësia, intensiteti dhe kohëzgjatja e trajtimit ndikojnë në rezultatet e dëshiruara që mund të merren nga disa javë deri në maksimum disa vite.
Edukimi i prindërve për tema që lidhen me zhvillimin e të folurit jep një përgjigje për pyetjet e bëra. Për këtë qëllim, ky modul tregon qëllimet e pritura që fëmija duhet të arrijë në një moshë të caktuar kalendarike (zhvillimore).
Mosha e femijes: 6 muaj
Fëmija luan Kuptimi i të folurit: Reagimi ndaj tingujve në mjedis është karakteristik për këtë periudhë tek fëmija juaj. Do ta vini re nga lëvizjet e kokës dhe syve të tij. Për shembull: Kthehet nga personi që i flet ose kthehet nga burimi i tingullit (bombi i makinës, lehja e qenit, tingulli i lodrës).
Përdorimi i të folurit: Grumbullimi shfaqet gjatë kësaj periudhe. Fëmija përsërit të njëjtat rrokje (p.sh. ma-ma-ma, ba-ba-ba, ta-ta-ta) për 2-3 sekonda. Këto rrokje nuk nënkuptojnë pamjen e fjalës së parë, por janë baza nga e cila zhvillohet fjala.
Udhëzimet e prindërve:
Flisni me fëmijën tuaj me një ton të butë, prezantojeni atë me të gjithë tingujt që dëgjon. Në momentin që dëgjohet tingulli (nga një libër zanor ose një tingull i vërtetë) tregoni burimin e zërit (për shembull kafsha) dhe thoni: Ku është kotelja? Vini në dukje: Këtu është kotelja. Pyesni: Si po shkon kotelja? Ju përgjigjeni dhe imitoni: Meow meow (Pritja është që fëmija të shikojë dhe të dëgjojë, nuk kërkohet të përsëritet pas jush).
Bisedoni: Ku është banania? Vini në dukje: Këtu është banania. Pyesni: Si të hamë një banane? Përgjigjuni dhe imitoni: Am am (Pritja është që fëmija të shikojë dhe të dëgjojë, nuk kërkohet të përsëritet pas jush).
Këndoni këngë që do të jenë në gjuhën amtare.
Emërtoni njerëzit rreth tij/saj (mami, babi, gjyshja, gjyshi)
Kini kujdes në zgjedhjen e kompleteve (lodrave) edukative që përdorni me fëmijën: sigurohuni që të mos kenë erë të forta, të mos thyhen lehtë, të mos përmbajnë pjesë të vogla. Zgjidhni lodra prej gome dhe të buta që fëmija mund t'i mbajë lehtësisht në duar. Sigurohuni që ato të jenë të sigurta.
Kërkoni këshilla dhe mendim nga një profesionist nëse:
Mosha e femijes: 12 muaj
Kuptimi i të folurit: Gjatë kësaj periudhe, fëmija njeh emrin e tij dhe kthehet kur dikush e thërret. Ai njeh emrat e të dashurve të tij.
Përdorimi i fjalës: Shfaqja e fjalës së parë pritet në periudhën nga muaji i 9-të deri në 12-të. Fëmija do të përsërisë rrokjet e folura nga ju, më shpesh si tingujt nga onomatopea (tingujt e kafshëve (mu-u-u -mu-u-u, av-av,be-e-e -be-e-e) dhe tingujt e prodhuar nga objektet nga mjedisi (p.sh. hum-hum për një makinë, too-too për një bori, choo-choo për një tren, etj.).
Udhëzimet e prindërve:
Përsëritni tingujt e prodhuar nga kafshët, automjetet dhe objektet në mjedisin e afërt. Për shembull brm-brm, aw-aw, tu-tu
Përdorni grupe muzikore që kanë tinguj të këndshëm (lodra muzikore me melodi të këndshme, ninulla. Shmangni tingujt e lartë që mund ta frikësojnë dhe shqetësojnë fëmijën.
Ndryshoni tonin e zërit, pasi kjo do ta ndihmojë fëmijën në kuptimin dhe përdorimin e mëtejshëm të të folurit (kur imitoni një luan, përdorni një ton më të thellë).
Nëse fëmija është duke ecur, përfshijeni atë në aktivitete që përfshijnë lëvizje dhe përdorni lodra që ai mund t'i tërheqë ose shtyjë.
Gjatë kësaj periudhe mos e lini fëmijën para televizorit dhe në telefon, do të ngadalësojë zhvillimin e të folurit!!!
Kërkoni këshilla dhe mendim nga një profesionist nëse:
Nuk ka dukuri të një fjale të parë me kuptim. Për shembull, fëmija nuk thotë "mami" kur është pranë tij ose nuk i vë emrin "top" kur dëshiron të luajë me të.
Mosha e fëmijës: 18 muaj
Kuptimi i të folurit: Fëmija kupton komandat e thjeshta dhe njeh objektet që janë në fushën e tij të shikimit (Jepni një top - Këtu është një top) dhe kupton fjali të thjeshta (Le të shkojmë, të ulemi këtu.)
Përdorimi i të folurit: Fjalori pasurohet çdo ditë me terma të rinj, kështu që në këtë periudhë fëmija do të fillojë të emërtojë terma të njohur. Fëmija përshëndet me një gjest (duke tundur dorën) ose me zë (thotë mirupafshim). Ai mund të tregojë pjesë të trupit të tij (hundë, sy, gojë).
Udhëzimet e prindërve:
Përdorni fjali të thjeshta (të shkurtra dhe të qarta që do të përcjellin menjëherë mesazhin).
Për shembull:
E saktë: Këtu është ujë / Pi ujë / Merr ujë
E pasaktë: Merrni këtë gotë me ujë dhe pini prej saj.
Shpjegoni veprimet që ndodhin rreth fëmijës. Për shembull: Topi ra ose mami po bën supë.
Lexoni atyre nga librat me kopertina dhe faqe të trasha (p.sh. karton, pëlhurë) dhe flisni për to. Faqet e trasha i lejojnë fëmijës t'i kthejë në mënyrë të pavarur dhe të shikojë përmbajtjen.
Përdorni një top gjatë aktiviteteve tuaja, sepse me të fëmija do të praktikojë koordinimin sy-dorë (shih dhe prek, ndjek objektin me sy).
Luaj me kube të buta dhe të forta dhe ndërto një kullë. Në këtë mënyrë, fëmija do të njohë ngjyrat bazë. Përdorni gjithmonë fjalimin në lojë. Shembull: Merre kubin, këtu është kubi i verdhë, ma jep kubin, bravo!, le të provojmë përsëri!
Në këtë periudhë shfaqet dëshira për aktivitete me shkumësa dhe stilolapsa, ndaj le të jenë pjesë e përditshmërisë së fëmijës.
Fjalët lavdëruese janë gjithmonë të mirëseardhura për të motivuar fëmijën. (Të lumtë! Ju bëtë një punë të shkëlqyer për këtë! Më pëlqen shumë! Shumë mirë!)
Klikoni në pikat e aktivizimit për të zbuluar përfitimet e leximit të një libri me fëmijën tuaj.
Mosha e femijes: 24 muaj
Kuptimi i të folurit: Gjatë kësaj periudhe fëmija fillon të kuptojë komanda komplekse që nuk janë në fushën e tij të shikimit (sije topin nga dhoma tjetër)
Prodhimi i të folurit: Fjalori rritet me të paktën 20 fjalë të reja, fëmija fillon të formojë një fjali me 2 deri në 3 fjalë dhe thotë në mënyrë të pavarur emrin e tij. Për shembull: “Le të dalim jashtë; mami hajde këtu.''
Udhëzimet e prindërve:
Në periudhën ndërmjet vitit të dytë dhe të tretë, filloni aktivitetet me numërim sekuencial nga 1 deri në 5. Për ta përgatitur fëmijën të numërojë, në fillim përdorni lodrat dhe sendet e tij të preferuara nga shtëpia. Ju drejtoni aktivitetet e para të numërimit dhe më pas filloni të numëroni së bashku me fëmijën. Kur vëreni se fëmija tashmë tregon më shumë pavarësi dhe dëshirë për të numëruar, lëreni vetëm të numërojë nga 1 në 5 gjatë lojës. Siç e përmendëm, gjatë kësaj periudhe fëmija mëson frutat dhe perimet, ndaj mund t'i përdorni në aktivitetet e numërimit. Mjafton të vendosni 3 fruta të ndryshme në një pjatë dhe do të jetë një aktivitet që do të pasurojë fjalorin me terma të rinj (banane, mollë, kivi), por edhe një aktivitet përmes të cilit do të mund të numëroni. Numrat janë terma që pasurojnë fjalorin e fëmijës
Kërkoni këshilla dhe mendim nga një profesionist nëse:
Fëmija emërton vetëm disa terma
Nuk lidh dy deri në tre terma në një fjali të shkurtër.
Nuk ekzekuton apo kupton komanda komplekse.
Numëroni deri në 5
Ky aktivitet kërkon disa lloje frutash ose perimesh (të printuara ose të vizatuara) (banane, portokall, mollë, etj.) ose ngjyra të tjera për fëmijë. Fillimisht përgatisni fletën si në foto. Prindi fillimisht tregon se si duhet kryer aktiviteti. Vendoseni fletën me fruta ose perime (p.sh. mollë) përpara fëmijës dhe pyeteni: “Çfarë është kjo?”, prisni një përgjigje, më pas i thoni: “Merrni me gisht bojën e kuqe dhe le të fillojmë të numërojmë”. Ndërsa fëmija lë një gjurmë, numëroni me të dhe më pas lëreni të qetë. Nëse ai kapërcen një numër, kthehuni në fillim dhe dorë më dorë (tregojeni dorën me dorën tuaj), numëroni ngadalë mollët. Përsëriteni të njëjtën gjë me të gjitha vizatimet e përgatitura.
Mosha e femijes: 3-4 vjec
Fjalimi është i kuptueshëm, sepse vetë fjalia përbëhet nga 3 deri në 4 fjalë në të cilat ka përdorim të përemrave njëjës, shumës dhe vetor. Komunikimi me fëmijën në vetvete është më i lehtë. Ai e di emrin e tij, madje edhe mbiemrin, e di nëse është djalë apo vajzë. Ai di të bëjë një pyetje dhe të japë një përgjigje të saktë për një pyetje të dhënë. Ai mund të recitojë përmendësh një këngë të shkurtër. Për sa i përket zërave në këtë periudhë, fëmija duhet të ketë zërat e mëposhtëm në të tre pozicionet (në fillim, në mes dhe në fund të fjalës):
zanoret (a, o, u, e, i)
tingujt p, b, t, d, k, d
tingujt m, n, nj
tingujt f, x, c, s, sh; por vetëm në fillim të fjalës (p.sh. sirtar, letër, tren, sapun, kapele)
zërat c, q, f; vetëm në fillim të fjalës (për shembull tub, kumbe, bagel) dhe h vetëm në mes të fjalës (për shembull kotele, zvarrit)
zërat l, lj; vetëm në fillim dhe në mes të fjalës (për shembull luani, sallata, Ljupka,).
Udhëzimet e prindërve:
Mësoni fëmijën tuaj të tregojë histori
Nxiteni të emërojë gjërat që vë re, gjërat që ndjen dhe mendon.
Tregojini fëmijës kur ai bën gabime në shqiptimin dhe renditjen e fjalëve në fjali. Për shembull:
E pasaktë E kuqe mollë.
E saktë Molla është e kuqe.
Nëse ai është ende duke përdorur një shishe biberon, inkurajoni atë që të mos e përdorë atë në baza ditore. Përdorimi i një shishe me biberon mund të ndikojë në artikulimin e saktë të zërave. Kur pi qumësht ose ujë nga një shishe me biberon, fëmija nxjerr gjuhën, kështu që mund të bëjë të njëjtën gjë kur thotë shkronja të caktuara.
Aktivitetet përfshijnë brumin e lojës, brumin e lojës, prerjen me gërshërë dhe grupe edukative që mund të renditen sipas madhësisë.
Kërkoni këshilla dhe mendim nga një profesionist nëse:
Fëmija ka ende të folur të pakuptueshëm
Në komunikimin e tij, ai përdor një gjuhë të huaj, dhe vendasit nuk e kupton dhe nuk e zbaton atë
Nuk ka fjali të thjeshtë
Nuk përdor shumës
Ai nuk di si t'i përgjigjet një pyetjeje
Mosha e femijes: 4-5 vjec
Fjalimi i një fëmije ngjan gjithnjë e më shumë me fjalimin e një të rrituri për nga struktura gramatikore. Fjalia është e pasur me 4 deri në 5 fjalë, fëmija është në gjendje të përshkruajë një lodër ose objekt, të përshkruajë një foto që sheh. Një fëmijë i kësaj moshe kupton dhe zbaton funksionin e sendeve, përdor disa nga parafjalët (para, prapa, mbi, në,), di të numërojë me radhë deri në 10, emërton në mënyrë të pavarur ngjyrat bazë. Fëmija komunikon lirshëm me moshatarët dhe të rriturit, shpjegon atë që ka parë dhe dëgjuar dhe si e ka kaluar ditën. Në këtë moshë, fëmija duhet të shqiptojë në të tre pozicionet (në fillim, në mes dhe në fund të fjalës):
Udhëzimet e prindërve:
Bëhuni një model i të folurit për fëmijën, filloni të lexoni libra së bashku me të dhe rrëfeni ato, por lëreni fëmijën t'ju plotësojë në rrëfim. Në këtë mënyrë do të krijoni një dashuri dhe zakon për të lexuar.
Përfshini lojëra që do të shërbejnë për të përmirësuar njohjen e shkronjave të fëmijës, siç është loja "Letër për Letër".
Kërkoni këshilla dhe mendim nga një profesionist nëse:
Fëmija ka të folur të pakuptueshëm
Fjalia e tij përbëhet nga vetëm 2 deri në 3 fjalë
Vështirësi në fillimin e ndërtimit të një fjalie ose në përsëritjen e rrokjeve në një fjali
Votat e mësipërme nuk janë në një pozicion të caktuar
Mosha e femijes: 5-6 vjec
Fëmijët e kësaj moshe në komunikimin e tyre përdorin një fjali komplekse të përbërë nga 5 deri në 6 fjalë, fjalori i fjalëve pasurohet me 2000-2500 fjalë, dallojnë termat mëngjes dhe mesditë, dallojnë dhe emërtojnë ditët e javës. , mund të dallojnë dhe emërtojnë nuancat në ngjyra si portokallia, bluja e hapur, mund të thonë një këngë të shkurtër dhe vërehet artikulimi i saktë i të gjithë zërave.
Udhëzimet e prindërve:
Lëreni jetën e përditshme të fëmijës të jetë e mbushur me lojëra krijuese, duke bashkuar fotografi nga pjesët (puzzle)
Nëse fëmija ka një të folur të zhvilluar siç duhet sipas moshës, lejohet dëgjimi i këngëve dhe shikimi i filmave vizatimorë në gjuhë të huaj.
Kërkoni këshilla dhe mendim nga një profesionist nëse:
Ekziston një artikulim (shqiptim) i gabuar i zërave sepse të gjithë zërat duhet të jenë të saktë për të filluar shkollën.
“Për të krijuar një mjedis mësimor stimulues, ndërveprimi ndërmjet fëmijës dhe familjes (prindërve/kujdestarëve, gjyshërve, vëllezërve, motrave) është shumë më i rëndësishëm sesa përdorimi i lodrave dhe materialeve të shtrenjta”.
Gjithnjë e më shpesh në praktikën e logopedisë mund të vërejmë fëmijë të cilët vlerësohen se kanë një devijim të madh në procesin e të folurit-gjuhës. Pavarësisht vazhdimësisë në punë, mbështetjes nga familja dhe përfshirjes së tyre në këtë proces, ushtrimet e logopedi nuk mjaftojnë gjithmonë për të stimuluar zhvillimin e të folurit të fëmijës. Për këtë qëllim, ekzistojnë zgjidhje alternative shtesë që do të kontribuojnë në stimulimin më të madh të të folurit dhe formave të komunikimit dhe funksionalitetin më të madh të tyre. Një nga ato zgjidhje është komunikimi joverbal, pra alternativ dhe agumentativ (AAC), të cilin do ta njihni më hollësisht në vazhdim të këtij trajnimi (Moduli 3).
Një fëmijë me çrregullim të spektrit autik mund të ketë të folur, por ai të folur nuk funksionon, pra fëmija, edhe pse di të thotë “dua ujë” kur ka etje, nuk do ta thotë. Në këto situata, fëmijët më të mëdhenj e marrin ujin vetë, dhe fëmijët më të vegjël përdorin një gjest për të kërkuar ujë. Për këtë qëllim, komunikimi alternativ dhe shtues do ta ndihmojë fëmijën të kuptohet më lehtë në mjedisin e tij, të ndajë interesat, idetë dhe dëshirat e tij me mjedisin e tij në mënyrë më të thjeshtë, pa ardhur në momente agresioni, nervozizmi dhe mungesë dëshire për të. komunikoni me familjen dhe bashkëmoshatarët.
Fëmijët me vështirësi motorike, si paraliza cerebrale, shpesh kanë vështirësi në lëvizjen e krahëve dhe këmbëve. Megjithatë, shpesh vërehen edhe vështirësi me muskulaturën e fytyrës dhe të gjuhës, të cilat janë pjesë e aparatit të të folurit që në fakt është përgjegjës për shqiptimin e saktë të zërave. Komunikimi alternativ dhe shtues mund të mundësojë ose lehtësojë komunikimin për njerëzit me këtë lloj vështirësie.
Paraqitja vizuale e koncepteve nga kategori të ndryshme të ushqimeve, pijeve, aktiviteteve, ngjyrave, kafshëve ka në fakt një rëndësi të madhe për fëmijët që kanë vështirësi në dëgjim, por edhe për fëmijët me aftësi të kufizuara intelektuale. Kështu, nëse në mjedisin e tyre futet komunikimi alternativ dhe shtues, do të lehtësohet funksionimi i fëmijëve me dëmtime të dëgjimit dhe gjithashtu mund të ndikojë pozitivisht në zhvillimin dhe përmirësimin e të folurit dhe të shqiptimit të tyre.